Św. Barbara to jedna z najbardziej czczonych świętych chrześcijańskich. Jest patronką budowniczych, architektów i górników. W czasach II wojny światowej i stanu wojennego, św. Barbarze – opiekunce ludzi podziemia – polecała się polska konspiracja. Jej wizerunki można spotkać w kościołach oraz w kopalniach. Najstarsza rzeźba przedstawiająca postać świętej z 1689 r. znajduje się w kopalni soli w Wieliczce.

Św. Barbara urodziła się pod koniec III w. w Nikomedii w dzisiejszej Turcji. Była córką poganina, bogatego i wpływowego człowieka; jedynaczką, długo oczekiwaną przez rodziców. Ojciec Barbary Dioskur chciał uchronić córkę przed niechcianymi konkurentami i przed chrześcijaństwem zamknął ją więc w specjalnie wybudowanej wieży. Zezwolił jej jednak na wizyty różnych nauczycieli. Jak podaje legenda, wśród nich był chrześcijański lekarz, który zapoznał dziewczynę ze swoją religią. Efektem było nawrócenie Barbary. W tajemnicy przed rodzicami przyjęła chrzest i postanowiła poświęcić się Chrystusowi, żyjąc w dozgonnej czystości. Dręczona przez ojca, uciekła do lasu i ukryła się w grocie. Wydana przez pasterza, została ujęta przez służbę ojca i przekazana władzom rzymskim. Ponieważ nie chciała wyrzec się swojej wiary, torturowano ją. Po męczeńskiej śmierci św. Barbary bardzo szybko zaczął się szerzyć jej kult.

Dzień 4 grudnia jest tradycyjnym wielkim świętym górników nazywanym popularnie Barbórką. W tym dniu zwyczajowo odbywają się wyzwoliny na rębacza – czyli wprowadzenie młodych górników do zawodu.Święto to z typowo religijnego stopniowo przekształciło się w bardzo świecką tradycję ludową. W czasach okupacji hitlerowskiej i stanu wojennego, św. Barbarze – opiekunce ludzi podziemia – polecała się polska konspiracja. Święta jest też opiekunką rodzin i dobrej śmierci. Należy do tzw. czternastu pomocników w potrzebie. W ikonografii przedstawiana jest często z gałązką palmową, symbolem dziewictwa i męczeństwa.

Litania do Św. Barbary (fragment)

Kyrie eleison, Chryste eleison, Kyrie eleison,
Św. Barbaro, Panno i Męczennico, módl się za nami
Św. Barbaro, górom rozkazująca, módl się za nami
Św. Barbaro, twierdzo na obronę naszą znakomita, módl się za nami
Św. Barbaro, w więzieniu wolna, módl się za nami
Św. Barbaro, opiekunko górników, módl się za nami
Św. Barbaro, Patronko Polski Podziemnej, módl się za nami
Św. Barbaro, siostro kolporterek, módl się za nami
Św. Barbaro, strażniczko tajnych drukarzy, módl się za nami
Św. Barbaro, towarzyszko podziemnych żołnierzy, módl się za nami
Św. Barbaro, opiekunko łączniczek i kurierów, módl się za nami
Św. Barbaro, tarczo żołnierzy dywersji i sabotażu w walce o wolność, módl się za nami
Św. Barbaro, otucho więzionych, módl się za nami
Św. Barbaro, męstwo torturowanych, módl się za nami
Św. Barbaro, na śmierć nieustraszona, módl się za nami
Św. Barbaro, zwycięska bohaterko, módl się za nami
Abyś nam męstwo i odwagę wyprosiła, przyczyń się za nami
Abyś nam cierpliwość i ufność wyjednała, przyczyń się za nami
Abyś nam hart i pogodę ducha dała, przyczyń się za nami
Abyś konającym z pomocą przybyła, przyczyń się za nami
Abyś nam zwycięstwo wybłagała, przyczyń się za nami
Chryste, który widzisz, iż za sprawiedliwą bijemy się rzecz,
Chryste usłysz nas, Chryste wysłuchaj nas.